کد مطلب:20378 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

مقصود از خوف و ترس از خدا چيست ؟ چرا بايد از خداوند ارحم الراحمين ترسيد؟!

هر كاري با ياد و نام خدا و با دو صفت بخشندگي و دلسوزي (رحمان و رحيم ) آغاز مي شود. هم مي بخشد و هم دلسوز است . اين دو از صفات بارز و مشخص خداوند است كه در ابتداي هر سورهء قرآن به جز سوره ءبرائت وجود دارد.

اين كه در بسياري از آيات و روايات به خوف و خشيت از خدا بر مي خوريم , چون ترس ما از تاريكي , غول ,جن ّ, دشمن و حيوانات درنده نيست , زيرا در اين واژه ها حقايقي وجود دارد كه انسان در مقابل آن واكنش نشان مي دهد, ولي ترس و خوف از خدا هرگز چنين تعبير نمي شود و خداوند كه سرچشمهء هستي است , نمي تواندموجودي ترس برانگيز باشد. انسان به عنوان موجود برتر نظام آفرينش , مسئوليت هاي مهمي دارد كه بايد آن را اجراكند, تا در سراي باقي در راحتي ابدي باشد. اين كه مي گويد انسان بايد از خدا بترسد, معني مجازي و كنايه اي , ترس از مسئوليت هايي است كه انسان در برابر خدا دارد. ترس از اين كه در اداي رسالت و وظايف خويش كوتاهي كند. ياعظمت خداوند متعال به حدي بالا است و آفرينش او گوياي همه چيز است , كه چنين تصوري مايهء ترس و خوف مي شود. اين حالت , ترس و خوف متداول نيست , بلكه موجب عبرت بشر مي شود. امام زين العابدين 7مي فرمايد:.(1) زيرا كه علما بيشتر از ديگران وجود خدا را درك مي كنند و به مقام خشيت كه از مقام خوف بالاتر است مي رسند, زيرا در مقام خشيت , ترس از مسئوليت همراه با درك و تلقي عظمت مقام شروردگار است و اين مقام مولود آگاهي و سير در عظمت خلقت و علم و قدرت است .

مفسران و لغت دانان در باب فرق بين خوف و خشيت مي نويسند: خشيت به معناي ترس همراه با تعظيم و احترام است . از همين رو با خوف كه اين ويژگي در آن نيست , متفاوت است . پس خشيت به معناي حالتي استكه به هنگام درك عظم خدا و هيبت او و ترس از محروم ماندن از انوار فيض او, براي انسان حاصل مي شود. اين حالتي است كه جز براي كساني كه آگاه به عظمت ذات پاك و مقام كبريايي او هستند و لذت قرب او را چشيده اند, حاصل نمي شود.از اين رو در قرآن اين حالت را مخصوص بندگان آگاه شمرده و مي فرمايد: .خوف به معناي ناراحتي دروني از مجازات هايي است كه انسان به خاطر ارتكاب گناهان يا تقصير در طاعات , انتظارآن را دارد و اين حالت براي اكثر مردم حاصل مي شود.(2)

در بعضي آيات به اين نكته بر مي خوريم كه :

نام خدا برده مي شود, قلبشان ترسان مي گردد>.(3) آيا اين دو آيه با هم منافاتي ندارند؟

(پـاورقي 1.تفسير نمونه , ج 18 ص 247

(پـاورقي 2.تفسير نمونه , ج 17 ص 331

(پـاورقي 3.انفال ( ) آيهء .

پاسخ : مقصود آرامش در برابر عوامل مادي است كه بيشتر مردم را نگران مي سازد. ترس از آينده , بي هدفي ,مرگ , دنيا پرستي , خودباختگي و... .

يقيناً افراد با ايمان در برابر مسئوليت هاي خويش نمي توانند نگران نباشند و به ديگر تعبير تنها چيزي كه درآن هاجود ندارد, نگراني هاي ويران كننده است , اما نگراني سازنده كه انسان را به انجام وظيفه در برابر خدا و خلق وكارهاي مثبت زندگي وا مي دارد, وجود آن ها هست . مقصود از ترس از خدا همين است .

خشيت و خوف مربوط به واكنش هاست , ولي رحمت و رأفت و هر چه خوبي است , از آنِ خدا است . عظمت كبريايي او آن قدر بزرگ است كه از حدّ تعريف خواهد بود. ما كه جزئي كوچك از اقيانوس بي پايان خلقت هستيم ,چگونه مي توانيم با زباني ناقص به مجد و ثنايش بپردازيم ؟!

عظمت خداي متعال را مي توان در آثارش ديد, مثلاً در كرهء خاكي كه جزئي بي مقدار از نظام هستي است .موجوداتي هستند كه انسان در برخورد با آنان دچار وحشت و حيرت مي شود. اقيانوس ها, جنگل هاي وسيع ,بيابان هاي بزرگ , سلسله جبال بلند و بزرگ هيماليا. انسان با ديدن اين آثار به تعظيم و تكريم مي افتد و از نگاه به آن درس عبرت مي گيرد. خوف و خشيت جز به اين معني ملحوظ نمي شود و تمام مخلوقات الهي , شعاعي از اصل وجودباري تعالي هستند.